جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان مکاتب عرفان غیراسلامی، آموزه‌های مکتب ادویته ودانته با اصول و مبانی عرفان اسلامی تا حدودی قرابت دارد. در میان آموزه‌های این مکتب، آموزه «مُکشه» از ابعاد مختلفی به مقام «فنا فی الله» در عرفان اسلامی شباهت پیدا می‌کند. مطالعه تطبیقی میان تبیین‌های ارائه شده در مکتب ادویته ودانته به ویژه از سوی شَنکَره درباره مُکشه و تبیین محقّقان عرفان اسلامی به ویژه ابن‌عربی از مقام فنا فی الله می‌تواند به درک عمیق‌تر از آموزه فنا فی الله کمک کند و ابعاد ناشناخته آن را بازنمایی کند. از این رو این که «چه وجوه اشتراک و چه وجوه تفاوتی میان مقام «فنا فی الله» در عرفان اسلامی با تأکید بر آراء محیی الدین ابن‌عربی و مقام «مُکشه» در مکتب ادویته ودانته با تأکید بر آراء شَنکَره می‌توان یافت؟» دغدغه اصلی این پژوهش است. در این تحقیق در مرحله جمع‌آوری اطلاعات، از روش توصیفی و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیلی بهره گرفته شده است و در بخش تطبیق نیز از شیوه مقایسه‌ای استفاده شده است. بر اساس یافته‌های تحقیق به رغم وجود وجوه اشتراکی میان دو مکتب درباره فنا و مُکشه مانند وحدت شخصیّه بودن، تأکید بر نقش معرفت، و ابزاری شمردن عمل، این دو مکتب در تحلیل نهایی از فنا فی الله و مُکشه تفاوت‌های اساسی با یک‌دیگر دارند که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: وجودی – معرفتی بودن مقام فنا در عرفان اسلامی و شهودی صرف بودن مُکشه در مکتب ادویته ودانته، تأکید بر مبدء بودن حرکت حبّی برای فنا در عرفان اسلامی و مبدء بودن سَمساره برای مُکشه در مکتب ادویته ودانته، محور بودن انسان کامل در فنا در عرفان اسلامی و عدم آن در مکتب ادویته ودانته، پذیرش وجه خاصّ در عرفان اسلامی و ردّ آن در مکتب ادویته ودانته، اذعان به مرحله بقا بعد الفنا در عرفان اسلامی و ردّ آن از سوی مکتب ادویته ودانته اشاره کرد.

موضوع بحث در کتاب حاضر، نظریه «تقلید از خدا» در معرفت‌شناسی عرفانی «ابن عربی» است. جایگاه طرح این مبحث در عرفان «ابن عربی»، پس از «نقد عقل» است. این کتاب نظریه «تقلید از خدا» را مورد نقد و بررسی قرار داده است. شناخت غیرذاتی و تقلید، علم خدا به اشیا ذاتی، باید از خدا تقلید کنیم، پیوند استوار معرفت و زهد، تقلید از خدا در مورد خدا، نقد ادراک عقلی، نقد ادراک حسی، دانش بشری دانشی تقلیدی، خطای قوای ادراکی، ضرورت تقلید از خدا، منزلت و حکمت، هدایت و راهنمایی عقل و انسان در وضعیت هبوط از محورهای اصلی مورد بحث در این کتاب هستند.

در این کتاب مباحثی در خصوص عرفان و زیبایی پوستی ایرانی در اندیشه‌های پنج عارف بزرگ یعنی عین‌القضات همدانی، روزبهان، ابن عربی، ابن سبعین و حافظ مطرح می‌شود. مکتب جمال در عرفان ایرانی و اسلامی، وحدت وجود جمالی، عرفان جمالی و دیدار خداوند، تاثیر عرفان روزبهان بر حافظ، تاثیر عین‌القضات بر ابن عربی و... از مباحث کتاب به شمار می‌روند. گفتنی است، مکتب جمال با نگاهی خوش‌بینانه، زیبایی را در همه‌ی ذرات هستی جست‌وجو می‌کند. نویسنده، بنیان‌گذار این مکتب را ابوحلمان فارسی (سده‌ی سوم) می‌داند که مکتب او به نام حلمانیه نیز مشهور بوده است. چون این مکتب برای زنان جایگاهی انسانی قایل شده، بسیاری از زنان عارفه به این دیدگاه نزدیک می‌شده‌اند و این مکتب در واقع یکی از دلایل گرایش زنان به عرفان و تصوف بوده است.